Jan Bor
FILOSOOF
‘Jan Bor is iemand die een kast vol filosofieboeken aan het praten krijgt…’
(Interview met Wim Brands, Boeken VPRO 26 december 2010)
In dit is een essay over waarnemen, geschreven voor wie van kunst en filosofie houdt.
Waarnemen is veel meer dan een reactie van je hersenen op prikkels van buiten. Is het dan het verbinden van een voorstelling – boom, hond, vrouw – met wat je aan indrukken binnenkrijgt? Nee, dat is denken, niet waarnemen.
Waarnemen heeft lagen. Dat laten de grote werken uit de kunst zien. Zij komen voort uit een transformatie van wat je denkt te zien (voorstellingen) in echt zien en horen en voelen. Uiteindelijk is waarnemen het contact herstellen met de levende natuur; waarin alles verschillend is en toch verbonden met elkaar. Het is je op deze stroom van verschillen begeven. Op het diepste niveau opent zich een onbegrensde, golvende aanschouwingsruimte. In de bekende en ware woorden van de dichter William Blake:
‘Als de vensters van de waarneming werden schoongeveegd,
Zou alles aan de mens verschijnen zoals het is, oneindig.’
De vraag in welke cultuur we leven houdt de gemoederen bezig. En de vraag naar urgentie wint, nu we vrijwillig – ja – onze gegevens op de digitale straat leggen en deze vervolgens worden gebruikt om ons gedrag te controleren. Een serieuze bedreiging voor onze vrijheid.
De postmoderne verwarring ligt intussen alweer achter ons. We bevinden ons nog steeds in de moderne cultuur. Gelukkig maar, want behalve bedreigingen biedt deze ook grote kansen. Om erachter te komen waarin het moderne ervan ligt, maakt Bor een wandeling door het hooggebergte van onze cultuur. De nadruk daarbij valt op de drie omwentelingen – in de filosofie, de kunsten en de fysica – die na 1900 hebben plaatsgevonden en die, alle drie, tot een update van onze moderne beschaving leidden. Vandaar de titel Modern modern.
De vrijheid die onze cultuur voorstaat zal steeds weer bevochten moeten worden. Dat is de geest van de Verlichting als het hart van de moderne cultuur.
Zelf heeft Bor jarenlang ervaring opgedaan met zen. Zen zou de ultieme weg naar vrijheid zijn. Zen roept echter op tot het volgen van een strikte manier van leven en tot afhankelijkheid van een geestelijk leider. Daarin verschilt zen niet van andere religies en is het gewoon ouderwets gedoe.
Vandaar zegt Bor: stink er niet in! Zoek het niet in een leer, een methode, een doel (verlichting), maak je los van autoriteiten. Zoek en ga je eigen innerlijke weg, voed je daarbij met ’s werelds grootste filosofieën, volg je hart. Dat is dan een moderne invulling van spiritualiteit.
Een afrekening in het spirituele circuit
Trouw (1 juni 2016)
Jan Bor over zijn boek 'OnZen, over moderne spritualiteit'
Nieuwsshow
NPO 1 (21 mei 2016)
Te gast: Jan Bor (OnZen)
opiumop4
NPO Radi0 4 (20 mei 2016)
2015
Mondriaan filosoof? Hij is toch een schilder, zelfs een van de belangrijkste van de 20ste eeuw?
Boeken VPRO (8 februari 2015)
'Hij was een kijker, geen ziener'
NRC (20 maart 2015)
'Dit zijn onze 10 beste boeken van de maand maart'
NRC (1 april 2015)
'Mondriaan als filosoof'
Filosofie Magazine (nr 4/2015)
'Mondriaan, Schilder'
Atheneum Boekhandel (25 november 2015)
2012
'Wat is wijsheid?'
Het vermoeden (IKON)
(30 maart 2014 en 27 december 2014)
'Reis naar het hart van het denken'
HERNIEUWDE
UITGAVE
2014
VERSCHENEN
'Een (nieuwe) geschiedenis van de filosofie'
Hoe?Zo! (NTR) (4 april 2011)
'Filosofie van de leegte en het niets'
Volkskrant (18 november 2005)
'Fietsen maakt het denken lichtvoetiger'
Trouw (1 januari 2006)
'De boeddhist en de theekom'
Filosofie Magazine (Nr 7/2005)